ANPMinister Uitermark
Sjors Hofstede
datajournalist Nieuwsuur
-
Sjors Hofstede
datajournalist Nieuwsuur
De Nederlandse overheid heeft vorig jaar een recordbedrag van 3,7 miljard uitgegeven aan de inhuur van consultants, interim-managers en vooral ICT’ers. Het kabinet wil deze uitgaven met ongeveer een derde terugdringen, maar interne onderzoekers van de overheid plaatsen vraagtekens bij de effectiviteit en haalbaarheid.
De kosten voor externe inhuur zijn met 400 miljoen euro gestegen ten opzichte van 2023, en maken ruim 15 procent uit van het totale personeelsbudget. Dat blijkt uit de jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk, die is gepubliceerd in het kader van Verantwoordingsdag. De uitgaven overschrijden daarmee ruimschoots de Roemernorm, die voorschrijft dat dit niet meer dan 10 procent mag zijn.
Het is niet de eerste keer dat de norm, die in 2010 werd vastgesteld na een motie van SP’er Emile Roemer, wordt overschreden. Sinds 2015 gebeurt dit ieder jaar, maar de afgelopen vijf jaar in grotere mate. Slechts vier ministeries geven minder uit dan de norm: Defensie, Sociale Zaken, Buitenlandse Zaken en Landbouw.
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Vorige slide
Volgende slide
Waarom de afgelopen jaren meer personeel van buiten is ingehuurd, is onderzocht door de Auditdienst Rijk (ADR). Deze interne onderzoeksdienst van de overheid verklaart de stijging allereerst uit tijdelijke projecten, zoals subsidieregelingen tijdens de coronacrisis, de hersteloperatie van de Toeslagenaffaire en ICT-hervormingen.
Ook speelt de krappe arbeidsmarkt een rol: vooral ICT’ers zijn volgens ADR moeilijk te porren voor een dienstverband als ambtenaar. Bovendien hebben ministeries vaak maar tijdelijk behoefte aan specifieke kennis zoals die van een interim-manager of juridisch adviseur.
Politiek duider Nynke de Zoeten:
“Er is al jaren, zowel binnen als buiten de Tweede Kamer kritiek op de hoeveelheid adviseurs en managers die de overheid inhuurt. In 2010 steunde de voltallige Tweede Kamer de Roemernorm. Maar diezelfde Kamer wil ook allerlei nieuw beleid waarbij ze niet altijd rekening houdt met de gevolgen voor de uitvoering. Dat zien we nu ook weer bij coalitieplannen van de Voorjaarsnota.
Toch ziet minister Uitermark het halen van deze norm als een van de belangrijkste manieren om te bezuinigen op het ambtenarenapparaat. In het coalitieakkoord is afgesproken om de personeelsuitgaven met 22 procent te verminderen. Daarbij geeft Uitermark de voorkeur aan minder inhuur boven het schrappen van banen. Maar of dat met de huidige krappe arbeidsmarkt gaat lukken, is zeer de vraag.”
Om het inhuren van die kennis te verminderen, wil Uitermark onder meer groepen samenstellen van specialistische ambtenaren die niet meer voor één ministerie werken, maar flexibel kunnen worden ingezet op verschillende departementen.
Ook wil ze, deels gedwongen door de nieuwe regels tegen schijnzelfstandigheid, personeel in dienst nemen voor taken die eerder werden uitbesteed. Zo kunnen de besparingsplannen ook tot gevolg hebben dat er meer ambtenaren op de loonlijst komen te staan. Dit levert volgens Uitermark toch besparingen op, omdat inhuur vaak duurder is. Daarnaast zijn er veel mensen nodig voor het herstellen van de door de overheid veroorzaakte crises.
Buiten deze brede maatregelen richt Uitermark zich specifiek op het verminderen van de inhuur van ICT’ers, die goed zijn voor bijna de helft van alle uitgaven aan externe inhuur. In 2010 was dit nog zo’n 15 procent. Zonder deze groei zou de overheid al bijna voldoen aan de Roemernorm.
Met behulp van de specialistische teams en meer ontwikkelingstrajecten hoopt Uitermark meer ICT-talent te werven en te behouden. De overige arbeidsvoorwaarden maken de overheid al tot een aantrekkelijke werkgever, aldus Uitermark.
NieuwsuurEr worden vooral veel ICT’ers ingehuurd
In een recent debat toonden veel partijen zich positief over Uitermarks intenties om de externe inhuur terug te dringen. Maar de Algemene Rekenkamer, een andere controleur van de overheid, waarschuwt voor de mogelijke effecten hiervan.
De Rekenkamer constateert in het jaarlijkse verantwoordingsonderzoek dat het Rijk door personeelstekorten nu al niet het begrote geld kan uitgeven. Er zijn vooral ICT’ers tekort: op alle departementen zijn ICT-functies het moeilijkst te vervullen.
‘Zonder externe inhuur loopt overheid gevaar’
Bovendien heeft de overheid volgens de Rekenkamer “heel veel” personeel nodig voor een aantal nieuwe projecten, zoals het herstellen van de belastingproblemen rond vermogensrendement. Tegelijk blijkt uit het onderzoek “dat er ook niet altijd goed zicht is op hoeveel mensen nodig zijn voor nieuwe wet- en regelgeving”.
Dit sluit aan bij conclusies die de Auditdienst eerder trok. Zonder externe inhuur zal het functioneren van de overheid “ernstig in gevaar komen”. Een zekere mate van externe inhuur is daarom “noodzakelijk én gewenst”, aldus ADR. De onderzoekers schrijven dat de overheid efficiënt moet zijn met inhuur, maar noemen de Roemernorm gedateerd en ongenuanceerd. “Een maximaal percentage inhuur is geen doel op zich.”
De minister erkent dat het halen van de Roemernorm geen heilige graal is, maar deze heeft volgens haar wel “een signaalfunctie”. Ook is er volgens haar en ADR momenteel geen beter alternatief voorhanden. Het is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van ministeries zelf om de externe inhuur terug te dringen. Mocht later dit jaar blijken dat de stijgende trend niet wordt doorbroken, dan kijkt Uitermark naar extra maatregelen.
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/08/20132020/data136229339-2e2bbc.png "Over een eeuw is een l een w geworden en zijn we bang voor de bijzin")
